Mocny trzeci filar albo emerytury poniżej społecznie akceptowalnej granicy

Opublikowany

18 października 2016

Jeśli nie zwiększymy znacznie długoterminowych oszczędności, przeciętny poziom emerytury w stosunku do ostatniej płacy w Polsce spadnie do poziomu 37% przed połową tego stulecia – wynika z drugiej edycji raportu emerytalnego Avivy „Mind the Gap 2”. Dobry klimat dla trzeciego filaru może powstać, jeśli propozycje zawarte w rządowym planie budowy długoterminowych oszczędności zyskają szerokie poparcie społeczne.

Aviva, we współpracy z Deloitte, pod raz drugi przygotowała raport emerytalny – „Mind The Gap 2” – który pokazuje poziom niedoborów w systemach emerytalnych w Europie. Szczegółowej analizie zostało poddanych 8 krajów, w tym Polska. Raport zawiera też wyliczenia dla całej Unii Europejskiej oraz rekomendacje.

Raport pokazuje, ile dodatkowych oszczędności powinny zgromadzić osoby, które zamierzają przejść na emeryturę w latach 2017-2057, aby była ona przeciętnie na poziomie 70% ostatniej pensji. Taki poziom dochodów na emeryturze przyjęto za komfortowy zgodnie z definicją OECD.

Roczny niedobór oszczędności emerytalnych w skali Europy wynosi ok. 2 bilionów euro – czyli 13% rocznego PKB w skali kontynentu.

Niedobór oszczędności wyliczony dla Polski wynosi 279,5 mld zł rocznie, a więc ok. 14% PKB. Niedobór jest co prawda o 6% niższy niż w raporcie „Mind the Gap 1” z 2010 r., ale wynika to głównie ze zmian ustawowych dotyczących wieku emerytalnego, co nie zmienia skali problemu. Indywidualny niedobór oszczędności zwiększa się wraz ze zbliżaniem się do wieku emerytalnego. Potwierdza to tezę, że lepiej zacząć wcześnie – a przy tym regularnie – oszczędzać niższe kwoty, niż później większe sumy.

Publikując ten raport, nie chcemy wzbudzać lęku o przyszłość, lecz pokazać skalę wyzwań stojących przed systemami emerytalnymi. Uważamy, że w warunkach polskich osiągnięcie ambitnego celu OECD, czyli 70% przeciętnej stopy zastąpienia, nie jest realne. Skala tego wyzwania – zamiast zachęcać – może demobilizować. Zabiegajmy raczej o to, aby poziom przeciętnej emerytury wynosił co najmniej połowę dochodu z okresu pracy. W naszej ocenie to jest granica społecznej akceptacji. Ten cel wydaje się realny do osiągnięcia poprzez zbudowanie mocnego trzeciego filaru i stworzenie dobrego klimatu wokół długoterminowego oszczędzania. W przeciwnym razie obecny system emerytalny może wymagać radykalnych zmian w kierunku obniżenia i uśrednienia świadczeń, albo też czeka nas zwiększanie obciążeń podatkowych. Wydaje się, że mamy ostatnią szansę na zmierzenie się z wyzwaniem, a punktem zwrotnym mogą okazać się propozycje zawarte w rządowym Planie na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Długoterminowe oszczędności emerytalne mogą być głównym zasobem rodzimego kapitału dla dalszego rozwoju Polski, a ubezpieczyciele i TFI – kluczowym partnerem dla ich gromadzenia i pomnażania.

Adam Uszpolewicz, prezes Avivy

Raport Avivy "Mind The Gap 2" zawiera szereg rekomendacji – w polskim kontekście najciekawsze wydają się następujące:

potrzeba przejrzystości i stabilności reguł w systemie emerytalnym, w tym zachęt podatkowych do długoterminowego oszczędzania
automatyczne włączanie pracowników do planów emerytalnych
wkład pracodawcy do pracowniczych planów emerytalnych
wpisanie edukacji finansowej, w tym emerytalnej, do programów szkolnych
dostęp do informacji o wszystkich oszczędnościach emerytalnych w jednym miejscu (najlepiej poprzez portal internetowy)
ustanowienie Dnia Świadomości Emerytalnej
łatwy dostęp do informacji o uprawnieniach do emerytur i zgromadzonych oszczędnościach w innych krajach UE (ważne dla Polaków pracujących za granicą)

Programy emerytalne ze względu na ich długoterminowy charakter wymagają stabilnych warunków. Ewentualne zmiany systemu powinny być dobrze przemyślane i poprzedzone szerokimi konsultacjami społecznymi, aby w efekcie uzyskać powszechną akceptację. Częste zmiany zasad funkcjonowania systemu nie zachęcają do dobrowolnego i długoterminowego oszczędzania.

Krzysztof Stroiński, Partner, Lider sektora ubezpieczeń w Europie Środkowej, Deloitte

Niektóre z tych rekomendacji mają odzwierciedlenie w propozycjach rządowych. Na uwagę zasługuje koncepcja tworzenia Pracowniczych oraz Indywidualnych Planów Kapitałowych z wkładem pracodawcy, pracownika i państwa.

Wejście w życie tych propozycji włączy do oszczędzania miliony pracujących Polaków. Warunkiem jest szerokie zrozumienie i poparcie społeczne, zwłaszcza ze strony pracodawców i związków zawodowych. Warto rozważyć, aby już od początku tworzący programy mieli możliwość wyboru instytucji, która będzie zarządzać aktywami.

Adam Uszpolewicz, prezes Avivy

Wprost na rekomendację Avivy odpowiada propozycja stworzenia zintegrowanej elektronicznej ewidencji programów emerytalnych przy ZUS. Ma ona obejmować zarówno rejestry ZUS, jak również wszystkie kapitałowe plany emerytalne, w tym istniejące od lat IKZE i IKE.

Stworzenie takiego portalu wpisuje się w program cyfryzacji państwa i będzie mieć duże znaczenie edukacyjne.

Adam Uszpolewicz

Na uwagę zasługuje też propozycja obniżenia podatku od zysków kapitałowych dla oszczędności długoterminowych.

Opowiadamy się jednak za utrzymaniem możliwości obniżania podatku PIT od wpłat na IKZE w ramach ustawowego limitu. Oszczędzający potrzebują stabilności rozwiązań, a ta ulga ma duży, a wciąż niewykorzystany potencjał zachęcania ludzi do oszczędzania.

Adam Uszpolewicz, prezes Avivy

Najwięcej kontrowersji wśród propozycji rządowych budzi przekazanie 25% aktywów OFE do Funduszu Rezerwy Demograficznej.

Uważamy jednak, że jednoczesna zmiana charakteru 75% aktywów OFE z publicznych na prywatne i przekazanie ich na indywidualne rachunki IKE może uwiarygodnić zmiany i przyczynić się do odbudowy zaufania obywateli do idei oszczędzania na emeryturę. Stabilności potrzebuje też warszawska giełda i inwestorzy, żeby zwiększyć wyceny polskich spółek, co wprost przekłada się na wartość oszczędności emerytalnych. Ze względów demograficznych, a także gospodarczych, powinniśmy rozbudować kapitałową część systemu emerytalnego. Jeśli tego nie zrobimy, poziom emerytur spadnie do nieakceptowalnego społecznie poziomu, na co wskazuje nasz raport Mind the Gap 2”.

Adam Uszpolewicz, prezes Avivy

Kopiuj tekst